VAI TRÒ CỦA SA BÀN MÔ HÌNH TRONG ĐÀO TẠO NGHỀ CÔNG NGHỆ KỸ THUẬT Ô TÔ

Thứ năm, 01/05/2025, 09:46 (GMT+7)

Ngành công nghiệp ô tô đang chuyển mình mạnh mẽ dưới tác động của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Các công nghệ mới như xe điện (EV), hệ thống truyền lực hybrid, hỗ trợ lái thông minh (ADAS), kết nối IoT, cùng với điều khiển điện tử phức tạp, đòi hỏi nguồn nhân lực kỹ thuật không chỉ vững kiến thức mà còn thành thạo kỹ năng thực hành. Tuy nhiên, việc thực hành trực tiếp trên xe thật thường gặp nhiều rào cản về chi phí, an toàn và tính cập nhật công nghệ. Trong bối cảnh đó, sa bàn mô hình giảng dạy đóng vai trò là công cụ đào tạo trực quan, hiệu quả và phù hợp với điều kiện đào tạo nghề hiện nay.

                                  Hình 1. Hướng dẫn thực hành hệ thống điện thân xe Toyota tại xưởng thực hành thực nghiệm ô tô trường Đại học Thành Đông

1. Khái niệm và phân loại

Sa bàn mô hình là thiết bị giảng dạy được thiết kế để mô phỏng cấu tạo và nguyên lý hoạt động của các hệ thống kỹ thuật trên ô tô. Khác với mô hình ảnh tĩnh hay phần mềm lý thuyết, sa bàn cho phép người học tương tác trực tiếp, thực hiện thao tác kỹ thuật trong môi trường an toàn và kiểm soát.

                                                                                    Hình 2: Mô hình hộp số tự động

Các loại sa bàn thường được phân theo:

• Hệ thống kỹ thuật: động cơ, hộp số, điện thân xe, hệ thống phanh ABS, điều hòa, ECU, mạng CAN.
• Mức độ tương tác: từ sa bàn tĩnh (cắt bổ quan sát) đến mô hình động có thể vận hành và tích hợp phần mềm mô phỏng.
• Mục tiêu sử dụng: hỗ trợ dạy học lý thuyết, thực hành kỹ năng và kiểm tra đánh giá tay nghề.

2. Vai trò trong giảng dạy và học tập

Thứ nhất, sa bàn giúp trực quan hóa kiến thức, biến những nội dung kỹ thuật khô khan thành hình ảnh sống động, dễ tiếp cận, từ đó tăng khả năng tiếp thu và ghi nhớ của người học.

Thứ hai, mô hình tạo điều kiện cho sinh viên thực hành kỹ năng nhiều lần trong môi trường an toàn, hạn chế rủi ro và hư hỏng thiết bị thật. Điều này đặc biệt quan trọng đối với những hệ thống có yêu cầu kỹ thuật cao như điện – điện tử, truyền lực tự động, hay hệ thống phanh hiện đại.

                                                                                                              Hình 3. Mô hình hệ thống ABS

Thứ ba, sa bàn là nền tảng để triển khai các phương pháp giảng dạy hiện đại như học theo năng lực (CBT), học theo dự án (PBL), hay học nhóm. Các phương pháp này giúp phát triển tư duy phân tích, kỹ năng giải quyết vấn đề và tinh thần làm việc nhóm – những yếu tố then chốt trong đào tạo kỹ sư, kỹ thuật viên thời đại mới.

Thứ tư, sa bàn hỗ trợ đánh giá năng lực nghề một cách khách quan. Các bài kiểm tra mô phỏng tình huống kỹ thuật, tích hợp cảm biến và phần mềm đo lường cho phép đánh giá chính xác trình độ thực hành của sinh viên.

3. Thực trạng và đề xuất phát triển

Hiện nay, nhiều cơ sở đào tạo nghề tại Việt Nam đã triển khai sử dụng sa bàn mô hình trong đào tạo ô tô. Tuy nhiên, phần lớn thiết bị vẫn là mô hình cơ bản, thiếu tích hợp công nghệ mới như mô phỏng số, chẩn đoán OBD hoặc điều khiển thông minh. Bên cạnh đó, giảng viên còn thiếu tài liệu hướng dẫn khai thác, chưa được tập huấn chuyên sâu và chưa gắn kết nội dung bài giảng với sa bàn một cách hệ thống.

Để nâng cao hiệu quả sử dụng sa bàn, cần thực hiện các giải pháp sau:

• Đầu tư thiết bị hiện đại, cập nhật theo xu hướng công nghệ xe mới.
• Tập huấn giảng viên, xây dựng giáo trình tích hợp, chia sẻ bài giảng mẫu qua LMS.
• Kết nối doanh nghiệp, cùng phát triển sa bàn sát thực tế sản xuất.
• Sử dụng sa bàn trong đánh giá kỹ năng, tích hợp thi tay nghề, bài kiểm tra năng lực nghề.