TÓM LƯỢC LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN Ô TÔ

Thứ hai, 16/06/2025, 16:51 (GMT+7)

Ngành công nghiệp ô tô thiết kế, phát triển, sản xuất, tiếp thị và bán tất cả các loại có động cơ. Chiếc ô tô gắn bó mật thiết với đời sống con người đến mức chúng được tiện nghi, có lịch sử trên 200 năm, ngày càng trở lên hoàn thiện, an toàn hơn, thông minh hơn để phục vụ nhu cầu ngày càng cao của con người. Lịch sử phát triển của công nghiệp ô tô thế giới có thể chia làm 4 giai đoạn:

1. Giai đoạn sơ khai

Chiếc xe tự hành (automobile) hay là ô tô đầu tiên là chiếc Ferdier do Nicolas Josseph Cugnot (kỹ sư quân sự người Pháp) phát minh vào năm 1771. Đây là một chiếc xe ba bánh, động cơ hơi nước (động cơ đốt ngoài), tốc độ 3,5-4 km/h, chạy 15 phút phải đốt thêm nhiên liệu tạo ra hơi nước để hoạt động. 

                                                                                                                  Hình 1. Chiếc ô tô hơi nước đầu tiên

Chiếc ô tô chạy bằng động cơ xăng đầu tiên trên thế giới được chế tạo bởi Carl Benz, một kỹ sư người Đức và là người tiên phong trong ngành ô tô, vào năm 1885 tại thành phố Mannheim, Đức và trở thành nhà sản xuất ô tô có động cơ đốt trong đầu tiên vào năm 1888.

Không lâu sau đó, năm 1886 tại Stuttgart, Gottlieb Daimler và Wilhelm Maybach thiết kế một chiếc ô tô từ chiếc xe ngựa kéo được gắn động cơ. Họ thường được xem như những nhà phát minh của chiếc ô tô đầu tiên vào năm 1886. Carl Benz và Gottlied Daimler sau đó thành lập công ty Daimler-Benz, khởi nguồn đầu tiên của những chiếc xe Mercedes-Benz nổi tiếng như chúng ta thấy ngày nay. Từ những thành công này, rất nhiều kỹ sư cơ khí ở Đức, Pháp, Ý, Anh, Mỹ và các nước châu Âu, nước Nga,… đã đua nhau tự chế các loại xe tự hành có gắn đầu cơ mà thời đó được gọi là “Automobile” (xuất phát từ chữ “autos” của Hy Lạp nghĩa là tự động và chữ “mobile” của Pháp nghĩa là chuyển động). Những người có công lớn để có được những chiếc xe có động cơ chính là hai kỹ sư Nikolous Augustus Otto (người Đức) và Beaux de Rochas (người Pháp) đã sáng chế ra động cơ đốt trong đầu tiên năm 1876.

                                                                                                              Hình 2. Chiếc ô tô chạy xăng đầu tiên

Động cơ Diesel (compression-ignition, CI) do Rudolf Diesel, kỹ sư người Đức làm ra vào năm 1892 và trở thành một loại động cơ có hiệu suất nhiệt cao hơn nhiều so với động cơ xăng thường dùng cho các loại xe thương mại.

2. Giai đoạn sản xuất hàng loạt, quy mô công nghiệp

Đóng góp nổi bật của ngành công nghiệp ô tô vào tiến bộ công nghệ là sự ra đời của sản xuất hàng loạt, quy mô đầy đủ một quá trình thiết hợp độ chính xác, tiêu chuẩn hóa, khả năng lắp lẫn, thay thế, đồng bộ hóa và liên tục. Hoa Kỳ, với dân số đông, mức sống cao và khoảng cách xa, là nơi phù hợp để phát triển các hệ thống sản xuất hàng loạt. 

Henry Ford đã thiết kế chiếc Model T và tổ chức sản xuất với giá rẻ lần đầu tiên được đưa ra thị trường vào năm 1908 và hơn 15 triệu chiếc đã được chế tạo trong 20 năm sau đó.

Sau nhiều thử nghiệm năm 1913, Ford Motor Company có mô hình sản xuất hàng loạt với dây chuyền lắp ráp ô tô hoàn chỉnh, gồm hai yếu tố cơ bản: Hệ thống băng tải và định mức công việc của mỗi công nhân đối với một nhiệm vụ lặp đi lặp lại trên một dây chuyền được lập kế hoạch và đồng bộ hóa.

                                                                                                           Hình 3. Henry Ford và dây chuyền sản xuất ô tô hàng loạt

Dây chuyền lắp ráp đầu tiên của Ford có công suất 800.000 xe/năm với chi phí sản xuất thấp, Ford đã sản xuất ra một nửa số xe cơ giới trên toàn thế giới. Theo mô hình Ford, châu Âu cũng hướng tới một thị trường lớn cho ô tô. Sản xuất ô tô của Anh với ba hãng Austin, Morris và Singer đã kiểm soát 75% thị trường. Pháp có ba hãng lớn là Peugeot, Renault và Citroën bắt đầu vào những năm 1920. Trong đó, Citroën chiếm 40%. Ngành công nghiệp ô tô Đức là sự hợp nhất của Daimler và Benz vào năm 1926 và sự thâm nhập của General Motors vào bối cảnh Đức thông qua việc mua lại công ty Adam Oppen vào năm 1929. Trong những năm 1930, chế độ Đức Quốc xã đã tìm cách mô phỏng Ford bằng cách sản xuất hàng loạt xe với giá rẻ, đó là loại xe mang tên “con bọ” Volkswagen mà ngày nay đã trở thành một thương hiệu lớn trên toàn cầu.

3. Giai đoạn từ năm 2010 đến nay và thời kỳ của xe điện. 

Với 19,3 triệu chiếc sản xuất năm 2012, Trung Quốc tăng gần gấp đôi sản lượng của Mỹ (10,3 triệu chiếc). Nhật Bản ở vị trí thứ 3 (9,9 triệu chiếc). Trung Quốc lần đầu tiên có sản lượng ô tô lớn nhất thế giới và giữ vị trí này cho đến nay. Hàn Quốc có hai công ty lớn là Hyundai và Kia, trong đó Hyundai đã vượt lên đứng thứ tư thế giới trong những năm 2000. Giai đoạn này đánh dấu thời kỳ điện hóa ô tô với hàng loạt các hãng ô tô điện trên thế giới.

Tháng 2 năm 2018, Tesla giới thiệu chiếc Roadster, mẫu xe thể thao thuần chạy điện đầu tiên và tháng 6 năm 2012, Tesla có mẫu xe thứ 2 mang tên Model S trở thành mẫu xe điện bán chạy nhất thế giới trong 2 năm 2015-2016. Năm 2022, Tesla bán được 1,27 triệu chiếc xe điện toàn cầu. 

   

                                                                                                                                Hình 4. Xa điện Model S

Hãng xe điện của Trung Quốc, BYD năm 2022 nhanh chóng đuổi kịp Tesla với tư cách là nhà sản xuất và bán xe điện lớn nhất thế giới. Nếu tính tất cả các loại xe điện và hybrid, BYD đã bán được tổng cộng 1,87 triệu chiếc. Dự đoán là BYD có khả năng vượt qua Tesla để trở thành thương hiệu hàng đầu về xe điện trong năm 2023.